Icon Arrow Icon Arrow back Icon Quote Icon Close Icon Enlarge Icon Calendar Icon Currency Icon Clock Icon Location Icon List Icon Shield Icon Chevron Icon Attachment Icon Download star icon-hat icon-tools

Waar komt sociaal werk eigenlijk vandaan?

4 mei 2022

De geschiedenis van sociaal werk leeft niet echt meer, ontdekte Jos van der Lans, journalist en publicist, tijdens zijn spreekbeurten in het land. Doodzonde volgens hem: "Want de aard van onze interventies, de mentale gesteldheid van de professionaliteit en de ideologie van het beleid is zonder dat historisch besef niet goed te begrijpen." Hij besloot daar nieuw leven in te blazen en zo werd de Canon Sociaal Werk een feit. Deze week werd er nog een speciale rubriek 'Sociaal Werker van het Jaar' aan toegevoegd.

Jos van der Lans

Voor het jaarcongres is de nieuwe rubriek ‘Sociaal Werker van het Jaar’ officieel aan de canon toegevoegd. Hierin zijn genomineerden en winnaars van de verkiezing vanaf 2011 opgenomen. "Zij maken het ervaringskapitaal en de professionele kennis van sociaal werkers zichtbaar", vertelt Jos. De nieuwe rubriek wordt ondersteund door Sociaal Werk werkt!

Bekijk de rubriek Sociaal Werker van het Jaar

Begonnen als gezelschapsspel

De Canon Sociaal Werk begon als een gezelschapsspel, waarbij Jos vrienden en bekenden vroeg wat hun top tien zou zijn van een sociale canon. In een mum van tijd had hij zo’n 25 thema’s: van de weeshuizen en de armenzorg uit de gouden eeuw tot aan de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). "Ik besloot me in eerste instantie te beperken tot het moderne professionele sociaal werk dat vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw tot ontwikkeling kwam. En zo ontstond, uit een min of meer toevallig begin, de structurele geschiedschrijving van sociaal werk."

Dankzij de inzet van een groot aantal redacties en auteurs [1] is de Canon Sociaal Werk een plek geworden waar de historie geborgd is én zichtbaar wordt. Inmiddels telt de canon als platform 25 meer specifieke deelcanons en heeft het zo’n half miljoen bezoekers per jaar.

Betekenisvolle mijlpalen in de canon

Algemene Bijstandswet van Margo Klompé

Gevraagd naar mijlpalen uit de canon die hij persoonlijk bijzonder betekenisvol vindt, moet hij lachen: "Welke van de vele?" Toch zijn er twee die hij er graag uitlicht. De eerste is de Algemene Bijstandswet uit 1965. "Een mijlpaal, omdat Marga Klompé – als eerste vrouwelijke minister in Nederland – de armenzorg uit de charitas haalde. Zij vond dat iedereen die pech en ongeluk ten deel viel, recht had op financiële zekerheid. Maar wat toen een recht was, is nu een potentiële bron van fraude. Terugkijkend in de geschiedenis zie je echter wat de bedoeling en het belang was en feitelijk nog steeds is van de Algemene Bijstandswet."

Bemoeizorg of outreachend werken?

Aan de tweede mijlpaal droeg hij zelf bij: de discussie die begin jaren 90 van de vorige eeuw woedde rond bemoeizorg. "Er was jarenlang een enorme afkeer van deze vorm van ‘paternalisme’, professionals moesten veel meer afstand houden tot mensen die hulp nodig hadden. Van hen werd verwacht dat zij die hulp zelf moesten vragen. Maar mensen kunnen dat niet altijd, en zeker niet als zij diep in de problemen zitten. Daardoor ontstond een tegenbeweging die juist vond dat professionals op mensen af moesten gaan. Hieruit volgde onder meer het outreachend werken en Welzijn Nieuwe Stijl. Het eropaf gaan kwam gelukkig weer in het hart van de professionaliteit."

Aandacht voor geschiedenis is remedie tegen technocratische blikvernauwing

In de afgelopen decennia zijn meer bewegingen bepalend geweest voor de sector: het ontstaan van steeds grotere welzijnsinstellingen, de aanbestedingstrajecten en een volledige technocratische blikvernauwing. Aandacht voor de rijke geschiedenis zou, volgens Jos, de beste remedie zijn tegen deze blikvernauwing en dreigende verzakelijking. "Het gaat om een groeiend besef in de sector dat sociaal werk ergens vandaan komt. De huidige verzorgingsstaat is ontstaan dankzij sociale plannen, de ontwikkeling van de professie sociaal werk en de professionals." Deel uitmaken van zo’n traditie kan ook het zelfvertrouwen van professionals versterken en relativerend werken, omdat ontwikkelingen vaak niet zo nieuw zijn als ze lijken [2].

Het besef dat je in een traditie hoort, vergroot de weerbaarheid van de sector en biedt professionals en organisaties onderbouwing voor wat zij doen en de keuzes die zij maken. Kennis uit de canon biedt de mogelijkheid om een beroep te doen op het historisch perspectief.

Het laten zien dat je als sociaal werk onderdeel bent van de geschiedenis, komt volgens hem niet alleen tot uiting in de historische momenten, maar vooral ook door de verhalen in het Biografisch Portaal van de canon. "Juist daar zit de persoonlijke dimensie achter de vele beleidswijzigingen die het sociaal werk al ruim anderhalve eeuw kenmerkt."

Nieuwe rubriek: Sociaal Werker van het Jaar

"Een verrijking van de canon’ noemt hij dan ook de nieuwe rubriek ‘Sociaal Werker van het Jaar’ als onderdeel van het Biografisch Portaal Sociaal Werk. In deze rubriek zijn genomineerden en winnaars van de verkiezing vanaf 2011 opgenomen. ‘Dit zijn die verhalenvertellers die het belang van het vak en hun gedrevenheid laten zien door er enthousiast over te vertellen. Zij maken het ervaringskapitaal en de professionele kennis van sociaal werkers zichtbaar. Daarmee zijn ze niet alleen in staat mensen te helpen, maar dragen ze ook bij aan de kwaliteit van de samenleving als geheel. Zij staan midden in de arena waar mensen elkaar ontmoeten, dat is hun terrein. Een terrein dat beleidstaal en politieke oneliners overstijgt."

[1] Meer lezen over de auteurs.

[2] Maarten van der Linde (1948-2020) was docent, historicus, auteur en pionier van de Canon Sociaal Werk.

Handige links

Suzanne Wartenbergh

Branchespecialist sociaal werk

Meer weten? Neem contact op!

Suzanne Wartenbergh, branchespecialist sociaal werk

Meer weten? Neem contact op!